CAO HUYẾT ÁP

Cao huyết áp hay tăng huyết áp là một trong những tình trạng bệnh lý nghiêm trọng có thể gây ra các biến chứng nguy hiểm đối với sức khỏe và thậm chí là có thể cướp đi sinh mạng của con người. Theo ước tính và thống kê của WHO cho thấy hàng năm có khoảng 1,5 tỷ người trên thế giới mắc phải bệnh lý này, trong số đó có 17 triệu ca tử vong do các biến chứng như tim mạch, đột quỵ,…

Cao huyết áp là nguy cơ hàng đầu gây ra những biến chứng nguy hiểm và tử vong do các bệnh về tim mạch trên thế giới. Theo ước tính và thống kê của bộ y tế cho thấy năm 2022 Việt Nam có khoảng 17 triệu người mắc bệnh tăng huyết áp theo tỉ lệ trong bốn người trưởng thành sẽ có một người mắc phải bệnh lý này.

Vậy cao huyết áp là gì? Các triệu chứng và nguyên nhân nào gây ra bệnh cao huyết áp? Cách điều trị ra sao? Tin tức dưới đây sẽ giúp bạn giải đáp tất tần tật về các câu hỏi liên quan đến vấn đề này.

Cao huyết áp là gì?

Cao huyết áp hay còn được gọi là tăng huyết áp là một bệnh lý thầm lặng gây ra nhiều biến chứng nguy hiểm như tim mạch, tai biến mạch máu não, nhồi máu cơ tim, đột quỵ…

Được biết đến là một tình trạng, bệnh lý mãn tính khi áp lực của máu tác động lên thành động mạch trong cơ thể. Cụ thể là chỉ số huyết áp trong cơ thể tăng đột ngột và bất thường.

Tăng huyết áp, huyết áp cao được phân loại thành tăng huyết áp nguyên phát và thứ phát. “Tăng huyết áp nguyên phát” chiếm từ 90 – 95% số ca bệnh, dùng để chỉ các đối tượng không xác định được bệnh nguyên nhân gây tăng huyết áp rõ ràng (vô căn).

Khoảng 5 – 10% trong số các ca còn lại (tăng huyết áp thứ phát) có nguyên nhân là một số bệnh tác động lên động mạch, thận, tim, và hệ nội tiết trong cơ thể.

Tăng huyết áp tạo nhiều áp lực cho tim, có khả năng gây ra bệnh tim do tăng huyết áp, bệnh mạch vành. Tăng huyết áp cũng là một yếu tố chính và có nguy cơ trong: tai biến mạch máu não, phình động mạch, suy tim, bệnh thận mạn, và bệnh động mạch ngoại biên.

Một số loại cao huyết áp

• Cao huyết áp vô căn (hay nguyên phát, bệnh tăng huyết áp): không có nguyên nhân cụ thể, chiếm đến 90% các trường hợp, cao huyết áp vô căn là loại tăng huyết áp không biết rõ nguyên nhân, còn được gọi là tăng huyết áp nguyên phát. Huyết áp là áp lực của máu lên thành động mạch khi hệ thống của tim điều tiết và bơm máu đi khắp cơ thể. Tăng huyết áp xảy ra khi lực đẩy của máu mạnh hơn lúc bình thường.
• Tăng huyết áp thứ phát (tăng huyết áp là triệu chứng của một số bệnh lý khác): Có liên quan đến một số bệnh lý động mạch, thận, bệnh van tim và một số bệnh nội tiết trong cơ thể con người. Tăng huyết áp thứ phát là tình trạng tăng huyết áp mà bác sĩ hay người bệnh xác định được nguyên nhân gây ra tình trạng này. Ước tính có khoảng từ 5 – 10% trường hợp được chẩn đoán mắc phải bệnh tăng huyết áp thứ phát.

• Tăng huyết áp tâm thu đơn độc: Được định nghĩa là khi chỉ số huyết áp tâm thu lớn hơn 139 mmHg và huyết áp tâm trương (huyết áp tối thiểu) nhỏ 90 mmHg. Đây là tình trạng tăng huyết áp phổ biến nhất ở người cao tuổi. Tình trạng này chủ yếu đến từ các yếu tố nguy cơ có thể thay đổi được, các yếu tố di truyền và những biến đổi sinh lý bệnh theo quá trình lão hóa trong cơ thể.
• Tăng huyết áp khi mang thai (PIH): Là một bệnh lý thường xảy ra nhất trong giai đoạn thai kỳ. Tăng huyết áp khi mang thai ảnh hưởng đến khoảng 5 – 10% phụ nữ mang thai. Nếu không được phát hiện sớm, kiểm soát hoặc điều trị kịp thời bệnh lý sẽ nguy hiểm cho cả thai nhi và mẹ.

Chỉ số huyết áp bao nhiêu là cao?

Như đã được đề cập ở trên, huyết áp là sự áp lực của máu lên thành động mạch bên trong cơ thể. Huyết áp được xác định dựa trên 2 chỉ số (Huyết áp tâm thu & Huyết áp tâm trương):

• Huyết áp tâm thu (ứng với quá trình tim co bóp tống máu đi): Có giá trị lớn hơn do lưu lượng máu trong động mạch lúc này đang được tim đẩy đi.
• Huyết áp tâm trương (ứng với giai đoạn giãn nghỉ của tim giữa hai lần đập): Có chỉ số thấp hơn do mạch máu lúc này không phải chịu áp lực tống máu từ tim.

Để trả lời cho câu hỏi “Huyết áp cao là bao nhiêu”, hàng loạt các hướng dẫn và giải pháp điều trị của các quốc gia, hiệp hội và nhiều nhà nghiên cứu hàng đầu về tim mạch trên thế giới đã đưa ra. Chiến lược và việc chẩn đoán để điều trị của các bác sĩ về khoa tim mạch có nhiều năm kinh nghiệm tại nước ta hiện nay thường tuân theo hướng dẫn điều trị cập nhật của Hiệp hội Tim mạch Châu Âu (ESC). Theo hướng dẫn mới cập nhật của ESC năm 2020, tùy vào mức độ nghiêm trọng của bệnh, cao huyết áp được phân loại như sau:

• Chỉ số huyết áp tối ưu: Dưới 120/80 mmHg;
• Chỉ số huyết áp bình thường: Từ 120/80 mmHg trở lên;
• Chỉ số huyết áp bình thường cao: Từ 130/85 mmHg trở lên;

• Tăng huyết áp độ 1: Có chỉ số huyết áp từ 140/90 mmHg trở lên;
• Tăng huyết áp độ 2: Có chỉ số huyết áp từ 160/100 mmHg trở lên;
• Tăng huyết áp độ 3: Có chỉ số huyết áp từ 180/110 mmHg trở lên;
• Cao huyết áp tâm thu đơn độc: Khi huyết áp tâm thu khoảng 140 mmHg trở lên, trong khi huyết áp tâm trương dưới 90 mmHg
• Tiền tăng huyết áp khi:

Huyết áp tâm thu trong khoảng 120 – 139 mmHg và huyết áp tâm trương trong khoảng 80 – 89 mmHg. Ngoài ra, theo Hiệp hội Tim mạch Việt Nam, chỉ số huyết áp dưới 120/80 mmHg được coi là mức bình thường. Khi chỉ số huyết áp vượt mức bình thường trong khoảng từ 140/90 mmHg trở lên thì được xem là tình trạng huyết áp cao  (tăng huyết áp).

Nguyên nhân làm tăng huyết áp

Như đã thông tin ở trên hầu hết hơn 90% các trường hợp mắc bệnh cao huyết áp đều không biết rõ nguyên nhân tình trạng này được gọi là tăng huyết áp vô căn. Triệu chứng này thường là do di truyền và thường phổ biến ở nam giới. Bên cạnh đó, cao huyết áp thứ phát là hệ quả do bệnh lý như bệnh tuyến giáp, bệnh về thận, u tuyến thượng thận hay những tác dụng gây ra bởi thuốc tránh thai, cocaine, thuốc lá, thuốc cảm. Loại này chỉ chiếm khoảng 5 – 10% trên tổng số ca bệnh.

Tăng huyết áp trong giai đoạn thai kỳ là tình trạng tăng huyết áp đơn thuần thường xảy ra sau tuần thai thứ 20 khi mang thai. Trong khi đó, tiền sản giật cũng xảy ra sau khi thai nhi được 3 tháng tuổi, nhưng có đạm trong nước tiểu và kèm theo phù. Nguyên nhân của tình trạng tăng huyết áp trong thời kỳ mang thai này có thể là do nhiều nước ối, thiếu máu trầm trọng, đa thai, mang thai con đầu lòng, thai phụ trẻ dưới 20 tuổi hoặc cao trên 35 tuổi, có tiền sử đái tháo đường hoặc cao huyết áp,…

Các triệu chứng của bệnh cao huyết áp

Dựa trên những trường hợp đã mắc phải bệnh cao huyết áp thì đa phần các triệu chứng của cao huyết áp đều khá mờ nhạt không thể hiện rõ ràng và cụ thể. Trên thực tế, hầu hết các trường hợp mắc phải căn bệnh này đều không thể nhận thấy bất kỳ một triệu chứng hoặc dấu hiệu rõ ràng nào, mặc dù tình trạng của bệnh đã tiến triển khá nghiêm trọng. Một số ít bệnh nhân bị tăng huyết áp có thể biểu hiện một số dấu hiệu thoáng qua như khó thở, đau đầu, hoặc hiếm hơn là chảy máu cam ở mũi.

Cao huyết áp: Nguyên nhân, triệu chứng  và cách điều trị bệnh cao huyết áp thường không rõ ràng, chỉ được phát hiện khi người bệnh đến khám định kỳ hoặc khám một bệnh khác.

Đúng như tên gọi mà nhiều chuyên gia về tim mạch và các nhà khoa học đã đặt cho căn bệnh: Cao huyết áp là “kẻ giết người thầm lặng”, là mối nguy hiểm tiềm ẩn, những triệu chứng của bệnh đều không được thể hiện rõ và hầu hết không xảy ra cho đến khi bệnh đã tiến triển đến giai đoạn rất nghiêm trọng. Lúc này, các biến chứng về tim mạch có thể đột ngột xuất hiện và cướp đi tính mạng bệnh nhân chỉ trong cái chớp mắt.

Đối tượng nào có nguy cơ mắc bệnh cao huyết áp?

Dưới đây là những trường hợp phổ biến có nguy cơ mắc bệnh cao huyết áp

• Người lớn tuổi: Do sự lão hóa của cơ thể làm cho hệ thống thành mạch máu không còn duy trì được độ đàn hồi như trước và làm dẫn đến nguy cơ mắc cao huyết áp.
• Giới tính: Tỷ lệ đàn ông dưới 45 tuổi mắc phải bệnh lý này cao hơn so với phụ nữ, tuy nhiên phụ nữ sau thời kỳ mãn kinh lại có nhiều khả năng lớn mắc phải bệnh cao huyết áp hơn so với đàn ông cùng độ tuổi này;
• Tiền sử di truyền: Nguy cơ mắc bệnh huyết áp cao thường lớn hơn đối với các thành viên trong gia đình có (cha mẹ hoặc anh chị) có tiền sử mắc bệnh tim mạch.

Những yếu tố dưới đây làm tăng nguy cơ và tỉ lệ mắc bệnh cao huyết áp, cụ thể như:

• Thừa cân béo phì do sử dụng nhiều thức ăn thừa đường, dầu mỡ;
• Lối sống buông thả, ít vận động;
• Chế độ ăn uống không lành mạnh;
• Sử dụng quá nhiều muối;
• Lạm dụng rượu, bia;
• Hút thuốc lá;
• Thường xuyên căng thẳng.

Xem thêm Một số thông tin, tin tức về các biến chứng nguy hiểm do bệnh huyết áp gây ra.

Cách phòng tránh và điều trị bệnh cao huyết áp

Để phòng tránh và ngăn ngừa được bệnh cao huyết áp, chúng ta cần giữ được chỉ số huyết áp ở mức ổn định bình thường. Để làm được điều này dưới đây là một số cách có thể áp dụng cho người muốn phòng tránh bệnh cao huyết áp, người đang mắc phải tình trạng huyết áp tăng cao hay người có tiền sử huyết áp cao.

Cách phòng tránh

1. Kiểm soát cân nặng

• Luôn duy trì cân nặng ở mức cân đối và hợp lý. Những Đối tượng thừa cân, béo phì thường có nguy cơ mắc bệnh tăng huyết cao hơn những người có cân nặng ở mức bình thường.
• Những  trường hợp thừa cân và có vòng bụng quá to do tích tụ mỡ (với nam giới là >90cm), thì cần tập luyện và áp dụng chế độ giảm cân khoa học bằng cách hạn chế ăn tinh bột, đường, dầu mỡ và tăng cường ăn rau xanh, trái cây cũng như uống nhiều nước mỗi ngày.

2. Chế độ ăn uống khoa học

Trong thực đơn ăn uống hằng ngày cần tích cực sử dụng những loại thực phẩm hỗ trợ hiệu quả phòng tránh bệnh cao huyết áp như:

• Rau xanh và trái cây: Những loại trái cây chứa nhiều kali, vitamin C, hoặc E có thể giúp phòng ngừa huyết áp hiệu quả như (cam, quýt, bưởi, dâu, táo, bơ, dưa hấu, thanh long, chuối, dứa).
• Ngũ cốc thô: Ngoài công dụng phòng tránh táo bón, chất xơ từ các loại ngũ cốc thô như bo bo, gạo lứt, bắp, bánh mì đen, yến mạch,… còn có tác dụng hạn chế sự hấp thu cholesterol trong máu, ngăn ngừa xơ vữa động mạch và tăng cường khả năng tiết axit mật tốt cho tiêu hóa.
• Cá: Dùng để bổ sung đạm cho cơ thể, tốt nhất bạn nên dùng cá thay cho thịt, đặc biệt là 2 – 3 lần ăn cá biển trong tuần vì bên trong cá chứa nhiều axit béo không bão hòa, giúp giảm lượng cholesterol trong máu.
• Sử dụng chất béo không bão hòa từ dầu oliu, dầu hướng dương, dầu bắp, dầu đậu nành… Ngoài ra, hãy thay các món chiên, xào bằng thức ăn nướng hoặc hấp để tốt cho tim và sức khỏe.

Lưu ý: Song song với việc bổ sung các thực phẩm trên, bạn cũng cần lưu ý tránh và hạn chế tối đa những thực phẩm có thể gây tăng huyết áp như:

• Muối: 
• Chất béo bão hòa
• Chất bột đường (glucid)
• Thịt đỏ
• Thức ăn chế biến sẵn
• Các chất kích thích
• Cà phê, bia rượu, trà, gia vị cay nóng sẽ kích thích thần kinh, gây mất ngủ, tăng nhịp tim, từ đó kích thích máu áp lực mạnh và gây ra bệnh cao huyết áp.

3. Luyện tập thường xuyên

– Việc thực hiện luyện tập thể thao từ 30 – 60 phút trong một ngày, mỗi tuần tập 5 ngày giúp bạn tránh xa stress, căng thẳng những yếu tố này là một trong những nguyên nhân khiến huyết áp tăng cao.

– Các môn thể thao như đi bộ, bơi lội,… rất tốt cho sức khoẻ có thể chọn và lên kế hoạch để tập luyện duy trì hằng ngày để tránh xa bệnh cao huyết áp.

4. Lối sống, sinh hoạt lành mạnh

– Ăn đủ bữa, không ăn quá nhiều hay quá muộn.

– Hạn chế thức khuya, ngủ đủ giấc mỗi đêm.

– Duy trì lối sống lành mạnh, tích cực, giữ cho tâm trạng thoải mái, tránh lo âu hay căng thẳng thần kinh.

Cách điều trị

1. Sử dụng thuốc trị cao huyết áp

Việc sử dụng đến thuốc điều trị huyết áp thì những cách trên có thể không phù hợp và mang lại hiệu quả tuy nhiên, bạn có thể sử dụng thuốc trị huyết áp kết hợp với những cách trên để có được hiệu quả tốt nhất để giảm tình trạng tăng huyết áp, giúp ổn định chỉ số huyết áp và giảm nguy cơ xơ vữa động mạch cùng các biến chứng nguy hiểm do bệnh cao huyết áp gây ra.

Hiện nay, trên thị trường có một loại thuốc trị cao huyết áp được nhiều khách hàng đánh giá cao và các chuyên gia nhận định là cực hiệu quả cho người có dấu hiệu cao huyết áp mang tên thuốc cao huyết áp Murasaki.

Được áp dụng công nghệ sản xuất từ Nhật Bản với công thức vượt trội gồm nhiều loại thảo dược lành tính trong từng viên uống mang lại nhiều công dụng giúp ổn định huyết áp, phục hồi sức khỏe, ngăn ngừa những biến chứng nguy hiểm do cao huyết áp gây ra.

*Chi tiết về sản phẩm Murasaki xem tại murasakijapan.com

2. Điều trị huyết áp cao trong trường hợp khẩn cấp

Một số trường hợp huyết áp tăng bất thường cần phải được chữa trị ngay lập tức tại phòng cấp cứu hoặc phòng chăm sóc sức khỏe đặc biệt, vì lúc này nguy cơ bệnh nhân có thể tử vong là rất cao. Người bệnh có thể được thở oxy và dùng thuốc hạ huyết áp khẩn cấp để nhanh chóng cải thiện tình hình.